Ιερά Μονή Προφήτη Ηλία Ζίτσας Ιωαννίνων

 

Ιερά Μονή Προφήτη Ηλία Ζίτσας Ιωαννίνων

Η ανδρική Ιερά Μονή Προφήτη Ηλία βρίσκεται 27 χλμ βορειοδυτικά της πόλης των Ιωαννίνων, πάνω από την κωμόπολη της Ζίτσας στην κορυφή του ομώνυμου λόφου (σε υψόμετρο 785 μέτρων) και τα παλιά χρόνια ήταν κατάφυτος από πελώριες αιωνόβιες βελανιδιές, μερικές από τις οποίες σώζονται και σήμερα.

Το μοναστήρι σύμφωνα με πληροφορίες μεταφέρθηκε από τον αντικρινό λόφο του Αϊλιά στη σημερινή του θέση το 1598 μ.Χ. και ως κτήτοράς του αναγράφεται στην εντοιχισμένη πάνω από την είσοδο του ναού πλάκα ένας ιερομόναχος Αθανάσιος. Το μοναστήρι από την εποχή αυτή και στη συνέχεια έφτασε σε μεγάλη οικονομική ακμή κι απόκτησε πολλά κτήματα. Οι κτιριακές του εγκαταστάσεις ήταν τεράστιες. Στη μέση ήταν η εκκλησία στο όνομα του Προφήτη Ηλία, η οποία σώζεται και σήμερα η οποία είναι θολωτή και αγιογραφημένη. Πάνω από την πόρτα που επικοινωνεί με το νάρθηκα μια επιγραφή φανερώνει πως  «η Μονή ιστορήθη το 1658 αρχιερατεύοντας του Μητροπολίτου Ιωαννίνων Καλλίνικου μηνί Οκτωβρίου».  Οι αγιογραφίες της είναι εξαιρετικές και δείχνει ότι ο ζωγράφος είχε αρκετή φαντασία και τέχνη σπάνια και ζηλευτή. Δυστυχώς πολλών αγίων τα μάτια είναι λογχισμένα. Το βανδαλισμό τον έκαναν Τούρκοι στρατιώτες, απομεινάδια από ένα τούρκικο Σώμα στρατού που διασώθηκαν ύστερα από την πανωλεθρία που έπαθαν στη ΒΔ Μακεδονία από Σέρβους στον πόλεμο του 1912 κι έφτασαν εδώ πανικόβλητα και πεινασμένα, όπου και ξεχείμασαν στο Μοναστήρι και σε διάφορα άλλα σπίτια της Ζίτσας και της Πρωτόπαππας. 

Σε αρκετή απόσταση από την εκκλησία ήταν χτισμένα κελιά, περισσότερα από τριάντα, που την πλαισίωναν σε σχήμα Πι. Το κτηριακό αυτό συγκρότημα ήταν διώροφο. Στο ισόγειο ήταν οι αποθήκες (τα κελάρια όπως τα έλεγαν), τα θολωτά υπόγεια για τα κρασιά, οι κρυψώνες, οι ξυλαποθήκες και οι στάβλοι των φορτηγών ζώων. Στα απάνω πάτωμα ήταν αραδιασμένα τα κελιά που μπροστά τους είχαν μια ευρύχωρη κι απέραντη κρεβάτα από τη μία άκρη ως την άλλη, δυο δε σκάλες εξωτερικές πέτρινες σε αρκετή απόσταση η μία από την άλλη, εξυπηρετούσαν το ανεβοκατέβασμα.

Στα κελιά έμενε ο ηγούμενος, 3-4 βοηθοί καλόγεροι, ο παππάς του μοναστηριού, το λοιπό προσωπικό μάγειρας και βοηθός του, δύο κοπέλια, ο κελαρτζής (αποθηκάριος), οι περαστικοί που εύρισκαν άσυλο και ξημέρωναν και οι επίσημοι επισκέπτες που τα κελιά γι' αυτούς ξεχώριζαν σε περιποίηση.   

Στα χρόνια της τουρκοκρατίας λειτούργησε στη μονή Κρυφό Σχολειό, στο οποίο έμαθαν τα γράμματα πολλοί Ζιτσαίοι και Ηπειρώτες γενικότερα, όπως μεταξύ άλλων ο Οικουμενικός Πατριάρχης Ιερεμίας Α'.

Στο μοναστήρι του Προφήτη Ηλία Ζίτσας φιλοξενήθηκε ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, τόσο κατά την πρώτη επίσκεψή του στη Ζίτσα το 1764 μ.Χ , όσο και κατά τις επισκέψεις του στην Ήπειρο το 1776 και το 1778 μ.Χ. Επίσης, τον Οκτώβριο του 1809 φιλοξενήθηκε στην μονή ο γνωστός Λόρδος Βύρων. Απ' την κορυφή του η θέα του μοναστηριού είναι περίβλεπτη και θελκτική ώστε ο Λόρδος Βύρων, που έμεινε δυο μέρες σ' αυτό, καταμαγεύτηκε κι αφιέρωσε στο βιβλίο του «Ταξίδι του Χάρολδ» τον εξής υπέροχο ύμνο: «Ω Μοναστήρι της Ζίτσας! Ευτυχές και ιερόν άσυλον. Φθάσαντες στην υψηλή και κατάσκιο κορφή σου φέρομεν τα βλέμματά μας κάτω υπό τα πόδια μας, υπεράνω των κεφαλιών μας! Τι ποικιλία χρωμάτων αντάξια της Ίριδας ». 

Επίσης ο αυτοκράτορας του Μεξικού Μαξιμιλιανός Α' που επισκέφτηκε το μοναστήρι έμεινε κατάπληκτος από τη μαγευτική τοποθεσία του λόφου κι εξέφρασε το θαυμασμό του. Έγραψε μάλιστα στον τοίχο του δωματίου του μοναστηριού στο οποίο φιλοξενήθηκε τα παρακάτω λόγια: «Ω Ζίτσα ευτυχής όποιος είδε τας φυσικάς σου καλλονάς, ευτυχέστερος όποιος δύναται ν' απολαμβάνει τα θέλγητρά σου, αι μαγευτικαί σου θέσεις φέρουν στη σκέψη του ανθρώπου την ύπαρξη του Πλάστου».

Το μοναστήρι, μετά το 1862 μ.Χ. όταν έχασε πηγές εσόδων του που προέρχονται από τα μετόχια που διατηρούσε στη Ρουμανία και ύστερα από κακή διοίκηση, άρχισε να πέφτει σε παρακμή, ενώ το 1990 η περιουσία της μονής πέρασε στο Κράτος.

Σήμερα το μοναστήρι είναι επανδρωμένο μ' έναν μοναχό. 

Παρέχεται ολοήμερη φιλοξενία καθημερινά. Η μονή είναι επισκέψιμη με εύκολη πρόσβαση.

Πηγές

• Μοναστήρια της Ελλάδας - www.monastiria.gr
• Δήμος Ζίτσας - www.zitsa.gov.gr