Άγιος Ιωάννης ο Βατατζής ο Ελεήμονας Βασιλιάς

  Ημερομηνία Εορτής: 4 Νοεμβρίου

Τύπος Εορτής: Σταθερή. Εορτάζει 4 Νοεμβρίου εκάστου έτους.

1193 - 1254 μ.Χ.

Βιογραφία

Kάτω βασιλεύς ων το πριν στεφηφόρε,

Άνω Bασιλεύς νυν εδείχθης, ω κλέους!

Ἔχει, Ἰωάννη, σὲ οὐρανοῦ δόμος,

μολόντα Κωνσταντῖνον ὡς πάλαι μέγαν.

Λῆξιν Ἰωάννην πρὸς ἀκήρατον ἦλθε τετάρτη.

Προφητείες, θρύλοι και διηγήσεις που ζωντανεύουν στις μνήμες μας τον μαρμαρωμένο βασιλιά συνδέονται άρρηκτα με θαύματα και γεγονότα που σχετίζονται με τον Άγιο βασιλιά Ιωάννη Βατατζή! Ξετυλίγοντας του κουβάρι του θαυμαστού βίου του θα διαπιστώσουμε ότι ο ευσεβής βασιλέας Ιωάννης ο Βατατζής, είχε θέσει προτεραιότητα στη ζωή του την ελεημοσύνη! Με βάση το έλεος και την αγάπη αντιμετώπισε με τη βοήθεια του Θεού ακανθώδη ζητήματα της εποχής του. Το χριστιανικό ήθος και η προσήλωσή του στο γράμμα του ευαγγελίου συνέβαλαν στο να επιλύσει το πρόβλημα της φτώχειας. Προβάλλοντας το έλεος συνάντησε τον Θεό, όπως λέγει η ρήση του προφήτη και βασιλιά Δαυίδ! Και έτσι επίλυσε οριστικά όπως αναφέρει ο βιογράφος του και το δικό του πρόβλημα, το πρόβλημα δηλαδή του πνευματικού θανάτου, όπως αποκαλύπτει το άφθαρτο σκήνωμά του.

Ανάμεσα στους πολλούς ευσεβείς αυτοκράτορες του Βυζαντίου, μία λοιπόν από τις μεγάλες φυσιογνωμίες που λάμπρυναν την Εκκλησία και την χριστιανική αυτοκρατορία είναι ο Άγιος Βασιλέας Ιωάννης ο 3ος, Δούκας Βατατζής ο οποίος για τις μεγάλες ελεημοσύνες του έλαβε την προσωνυμία Ελεήμων. 

Γεννήθηκε στα 1193 μ.Χ. στο Διδυμότειχο και ήταν γόνος της επιφανούς οικογένειας του Βυζαντίου. Ο πατέρας του Βασίλειος και ήταν ο Δούκας του θέματος των Θρακησίων και δομέστικος της ανατολής. Η μητέρα του Αγγελίνα ήταν κόρη του Ισαακίου, γιου του Κωνσταντίνου Αγγέλου, και της Θεοδώρας Κομνηνής, κόρης του Αλεξίου Α' Κομνηνού. 

Έζησε σε καιρούς τραγικούς για το θεόσωστο κράτος, αφού οι αιρετικοί δυτικοί, μη μπορώντας να υποτάξουν διαφορετικά την Εκκλησία στην εξουσία του αιρεσιάρχη πάπα, έκαναν φοβερές σταυροφορίες, με σκοπό δήθεν την απελευθέρωση των Αγίων Τόπων από τους μουσουλμάνους Σαρακηνούς, αλλά στην ουσία να καθυποτάξουν την Ορθοδοξία στον παπισμό, δια της βίας.

Οι πραγματικοί σκοποί των σταυροφόρων αποκαλύφτηκαν κατά την Δ' σταυροφορία το 1204 μ.Χ. Οι ορδές των φραγκικών δυτικών στρατευμάτων αντί να οδεύσουν προς την Ιερουσαλήμ, στράφηκαν προς τη Βασιλεύουσα, την οποία εκπόρθησαν, κατάκτησαν και λεηλάτησαν, σε τέτοιο βαθμό, που ξεπέρασε και αυτή την άλωσή της από τους Οθωμανούς το 1453 μ.Χ.!

Το 1204 μ.Χ., μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους σταυροφόρους, η πόλη παραδόθηκε στους δυτικούς κατακτητές. Στον αυτοκρατορικό θρόνο ανέβηκε Λατίνος αυτοκράτορας, όπως και στον πατριαρχικό θρόνο.  Η βυζαντινή αυτοκρατορία διαιρέθηκε σε τέσσερα αντίπαλα βασίλεια, τη λατινική αυτοκρατορία της Κωνσταντινουπόλεως, την αυτοκρατορία της Νίκαιας στη Μικρά Ασία, όπου κατέφυγε ο νόμιμος αυτοκράτορας και ο οικουμενικός Πατριάρχης, το Δεσποτάτο της Ηπείρου στη δυτική Ελλάδα και τέλος το βουλγαρικό βασίλειο του Ιωάννη του 2ου του Ασάνη. 

Μετά το θάνατο των γονέων του ο Ιωάννης, αφού μοίρασε στους φτωχούς τη μεγάλη περιουσία του και μη αντέχοντας την λατινοκρατία, κατέφυγε στην ελεύθερη Νίκαια, με προορισμό την πόλη Νυμφαίο της Βιθυνίας. Ο αδελφός του πατέρα του και ιερέας στα ανάκτορα του βασιλέα Θεόδωρου Α΄ Λάσκαρη, τον κάλεσε και τον φιλοξένησε στο παλάτι και τον γνώρισε στον αυτοκράτορα. Εκείνος διείδε τον δυναμικό χαρακτήρα του, τις αρετές του και τις στρατιωτικές του ικανότητες και του απένειμε το αξίωμα του πρωτοβεστιάριου. Αργότερα, όταν διαπίστωσε την πιστότητά του σ’ αυτόν αποφάσισε να τον κάμει γαμπρό του, δίνοντάς του ως σύζυγο την μεγαλύτερη κόρη του, την πριγκίπισσα Ειρήνη, εξασφαλίζοντας έτσι διαδοχή για τον αυτοκρατορικό θρόνο. 

Το 1222 μ.Χ. ο Θεόδωρος Λάσκαρης πέθανε ξαφνικά σε ηλικία 47 ετών. Την ίδια χρονιά ο Ιωάννης Δούκας Βατατζής διαδέχθηκε στο θρόνο της Νίκαιας αφού ο στρατός και ο λαός τον ανακήρυξαν αυτοκράτορα, τον οποίο έστεψε ο Πατριάρχης Μανουήλ Σαραντινός. Χάρη στην πολιτική του ικανότητα κατόρθωσε να αναδιοργανώσει τις βυζαντινές δυνάμεις κατά τα πρότυπα της παλαιάς αυτοκρατορίας. Ο Ιωάννης σαν αυτοκράτορας, επέδειξε τις εξαιρετικές ιδιότητες ενός πολιτικού αρχηγού και τις αρετές ενός χριστιανού ηγεμόνα. Χάρη σε μία σειρά από λαμπρές στρατιωτικές νίκες και έξυπνους χειρισμούς εξασφάλισε μέσα σε λίγα χρόνια τον έλεγχο της Μικράς Ασίας και ανέκτησε το μεγαλύτερο μέρος των εδαφών που βρίσκονταν στα χέρια των Λατίνων. Στη συνέχεια μετέφερε τον πόλεμο στον ευρωπαϊκό τομέα, καταλαμβάνοντας την Ανδριανούπολη.

Ως το 1254 μ.Χ. έτος του θανάτου του, η αυτοκρατορία της Νίκαιας περιελάμβανε στην πραγματικότητα τα εδάφη της βυζαντινής αυτοκρατορίας πριν τη φραγκική κατάκτηση. Δεν απέμενε πλέον παρά η κατάληψη της Βασιλεύουσας, η οποία επιτεύχθηκε από τον διάδοχο του, Μιχαήλ 8ο τον Παλαιολόγο το έτος 1261 μ.Χ. και η οποία από τους ιστορικούς χρεώνεται στον Άγιο Ιωάννη τον Βατατζή.

Εκτός από ικανός στρατιωτικός αναδείχθηκε και ιδανικός πολιτικός. Εμφορούμενος από φλογερή πίστη στο Θεό, σεβασμό στην Εκκλησία και αγάπη για το λαό κυβέρνησε με δικαιοσύνη και σωφροσύνη. Πονούσε που έβλεπε την απόσχιση της δυτικής χριστιανοσύνης από την μία αδιαίρετη Εκκλησία και γι' αυτό είχε κάνει πολλές απόπειρες για την ένωσή της με αυτή. Μάταια όμως, διότι ο πάπας Γρηγόριος Θ' τον αγνούσε!

Ο ευσεβής ηγέτης της Νίκαιας Ιωάννης είχε ήπιο χαρακτήρα, απλό και φιλήσυχο. Όλοι μπορούσαν να τον πλησιάζουν για να βρουν σε αυτόν στήριξη και κατανόηση. Ήταν ένθερμος προστάτης των αδικημένων και ιδιαιτέρως των αγροτών που καταπιέζονταν από τους μεγάλους γαιοκτήμονες. Εκτός από τους πολέμους καταπιάστηκε επιπλέον και με την αναδιοργάνωση της γεωργίας και της κτηνοτροφίας και αύξησε την επάρκεια τροφίμων. Υποστήριξε τα φιλανθρωπικά ιδρύματα, στα οποία έβρισκαν καταφύγιο χιλιάδες αναξιοπαθούντες, περιορίζοντας δραστικά τη φτώχια. Ο ίδιος ζούσε λιτά, σχεδόν ασκητικά και στηλίτευε την πολυτέλεια και τις σπατάλες. Τα δημόσια ταμεία γέμισαν από τη χρηστή διαχείριση και μπορούσε έτσι να ασκεί το σπάνιο φιλανθρωπικό του έργο. Ο λαός τον υπεραγαπούσε.

Μία ημέρα που συνάντησε τον ίδιο τον ίδιο τον γιο του, ντυμένο με ακριβά ρούχα να πηγαίνει για κυνήγι, τον επιτίμησε αυστηρά λέγοντάς του:

«Πως μπορείς να ξοδεύεις έτσι το χρήμα των υπηκόων σου, σε τέτοιες μάταιες ασχολίες; Δεν γνωρίζεις ότι τα πολύτιμα τούτα ρούχα με τα χρυσά κεντήματα γίνονται από το αίμα των Ρωμιών, και ότι πρέπει να δίνεις σ' αυτούς λογαριασμό για ότι ξοδεύεις, αφού ο πλούτος των βασιλέων είναι πλούτος των υπηκόων τους»;

Στις 4 Νοεμβρίου του 1254 μ.Χ. ο ευσεβής αυτοκράτορας της Νίκαιας Ιωάννης ο 3ος ο Βατατζής παρέδωσε εν ειρήνη την ψυχή του στα χέρια του Θεού. Η άγια ψυχή του πέταξε στα ουράνια και το ασκητικό του σώμα κηδεύτηκε με θλίψη αβάσταχτη από το λαό, ο οποίος θρηνούσε για μέρες τον αγαπημένο του ηγεμόνα. Το τίμιο λείψανό του ενταφιάσθηκε στο Μοναστήρι του Σωτήρος Χριστού, που είχε κτίσει ο ίδιος στο Νυμφαίο της Βιθυνίας.

Στα επόμενα χρόνια δια αποκαλύψεως ο ίδιος ο Ιωάννης ζήτησε να μεταφερθεί το λείψανό του στη Μαγνησία της Μικράς Ασίας. Όταν μετά από 7 χρόνια άνοιξαν τον τάφο του, μία γλυκειά ευωδία απλώθηκε τριγύρω. Έκπληκτοι διαπίστωσαν όλοι ότι και το σώμα του ήταν άφθαρτο, σαφές δείγμα αγιότητας. Δεν είχε κανένα απολύτως σημείο που να φανερώνει ότι ήταν νεκρός. Το χρώμα του σώματος ήταν όπως κάθε φυσιολογικού ανθρώπου, ακόμη κι αυτά τα ρούχα του είχαν διατηρηθεί επί 7 χρόνια άφθορα και έμοιαζαν σαν να τα είχαν ράψει εκείνη τη στιγμή. Έτσι αντιδοξάζει ο Θεός εκείνους που Τον δοξάζουν στη γη.

Ο θρύλος του μαρμαρωμένου βασιλιά

Από τότε το τίμιο λείψανο Αγίου Βασιλέως Ιωάννη του Βατατζή του Ελεήμονος, κατατέθηκε σε Ναό της Μαγνησίας. Μάλιστα όπως σημειώνει ο βιογράφος του, χριστιανοί που προσέφευγαν στον Άγιο ανταμείβονταν θαυμαστά. Στο ιερό λείψανο ασθένειες θεραπεύονταν, διώκονταν δαίμονες....

Ο ιστορικός της εποχής αναφέρει ακόμα ότι επί βασιλείας του Ανδρόνικου του Παλαιολόγου κατά τις επιδρομές των Τούρκων στη Μαγνησία, ο καστροφύλακας παρατήρησε πολλές φορές μία αναμμένη λαμπάδα να περιφέρεται στα τείχη. Έστειλε ανθρώπους του να ερευνήσουν το φαινόμενο μα δεν τα κατάφεραν. Τέλος εστάλη ο κωφάλαλος αδελφός του καστροφύλακα. Σ' αυτόν έγινε η αποκάλυψη και επιστρέφοντας του δόθηκε και η θεραπεία. Και έτσι διηγήθηκε ότι στο μέρος εκείνο που φαινόταν το φως της λαμπάδας, βρήκε έναν άνδρα μεγαλοπρεπή με βασιλικό παράστημα ο οποίος μεγαλοφώνως προέτρεπε τους χριστιανούς να συνεχίσουν την άμυνα. Την μορφή αυτή την αναγνώρισε στο ιερό σκήνωμα του Αγίου Βασιλέως Ιωάννη Βατατζή. Από τότε αναγνωρίσθηκε ως Άγιος και η μνήμη του ορίσθηκε στις 4 Νοεμβρίου. Το άφθαρτο λείψανό του μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη που είχε ήδη ελευθερωθεί από τους Φράγκους όπου και το τύλιξε ο θρύλος του Μαρμαρωμένου Βασιλιά. Κατά την άλωση της Πόλης από τους Τούρκους κρύφθηκε σε κάποια κατακόμβη. Κι από τότε καρτερεί την απελευθέρωση της Βασιλεύουσας. Ακόμη ο θρύλος λέγει ότι μαζί του ο Άγιος βασιλέας έχει τη σπάθη του μέσα στο θηκάρι της και ότι κάθε χρόνο η λεπίδα του σπαθιού ξεπροβάλλει μερικά χιλιοστά, μέχρι που θα φτάσει η στιγμή να ξεπροβάλλει ολόκληρη η σπάθη τότε θα έρθει η ώρα που καρτερεί η ρωμιοσύνη, να πάρει δηλαδή την Κωνσταντινούπολη. Σύγχρονος άγιος γέροντας ασκητής αναφέρει πως εδώ και λίγο καιρό ο Ελεήμων Άγιος βασιλιάς έχει αναστηθεί και πως το ξίφος βγήκε εντελώς από το θηκάρι του. Περιφέρεται με τη μορφή παλιάτσου στην Πόλη και κατευθύνει τις στρατιές των Αγίων ώστε να λάβουν θέση γύρω από τη Βασιλεύουσα. Υποστηρίζει μάλιστα πως το ιερό λείψανο φυλασσόταν από οικογένεια κρυπτοχριστιανών που διατηρούσε το μυστικό από γενεά σε γενεά. Αυτό ακριβώς το γεγονός που με τη μορφή διήγησης αναφέρει ο άγιος αυτός γέροντας ασκητής σηματοδοτεί σειρά γεγονότων που θα επαληθεύσουν τις προφητείες του Αγίου Κοσμά πολύ-πολύ γρήγορα. Αυτά και άλλα πολλά λένε οι θρύλοι και οι διηγήσεις για το άφθαρτο λείψανο του Αγίου Βασιλέα Ιωάννη του 3ου του Βατατζή, του Ελεήμονος.

Όλοι αυτοί oι θρύλοι και οι προφητείες ηχούν παράξενα στα αυτιά μας. Όπως και να είναι όμως οφείλουμε να τις εκλάβουμε ως βάση αξιολόγησης της προσωπικής αξίας του Αγίου Ιωάννη του Βατατζή, του Ελεήμονος, του μαρμαρωμένου βασιλιά της ρωμιοσύνης. Βάση που συντελεί ώστε να τον ακολουθούν αιώνες αιώνων αναδεικνύοντας δια της αφθαρσίας του τιμίου λειψάνου και την αιωνιότητα της μνήμης του κι επαληθεύοντας το λόγο της Αγίας Γραφής ότι ο ελεήμων «εκ θανάτου ρύεται».

Ο Μακαριστός Αρχιμανδρίτης Ανανίας Κουστένης για τον Άγιο Ιωάννη τον Βατατζή

Ο σπουδαίος Μακαριστός Αρχιμανδρίτης Ανανίας Κουστένης στο βιβλίο του «Βυζαντινοί λόγοι» μιλάει για τον βίο του Αγίου και είναι άκρως διδακτικά τα όσα αναφέρει για την σπουδαιότητα του και το έργου του. 

Παρουσιάζονται παρακάτω ορισμένα χαρακτηριστικά κομμάτια του βιβλίου δείχνοντας έτσι, μέσα από περισσότερες λεπτομέρειες του βίου του, το μεγαλείο του Αγίου Ιωάννη του Βατατζή, με τον μοναδικό και ωφέλιμο τρόπο που είχε ο Μακαριστός Αρχιμανδρίτης Ανανίας Κουστένης.

Ήταν αυτοκράτορας στη λεγόμενη αυτοκρατορία της Νίκαιας. Από τους επιφανέστερους. Όντως υπήρξε μεγάλη μορφή, κι έκαμε πολλά και μεγάλα και σπουδαία και ωφέλιμα έργα για την εκκλησία και τον λαό της, αλλά και για άλλους πολλούς.

Κατήγετο από τη Θράκη, από την ένδοξη οικογένεια των Δουκών, τη θρυλική αυτή οικογένεια, της οποία πολλά μέλη υπήρξαν ήρωες και πέρασαν τα ηρωικά τους κατορθώματα στο Ακριτικόν Έπος Διγενής Ακρίτας κ.λπ. Προήρχετο από τη Θράκη, από το Διδυμότειχο κι είχε κάποιο θείο στη Νίκαια, όταν αυτοκράτωρ εκεί ήταν ο Θεόδωρος ο Α' ο Λάσκαρης.

Και πήγε κοντά στον αυτοκράτορα, είχε δε μάλιστα ωραίους τρόπους. Ευγενικούς και υπέροχους τρόπους. Και προπαντός ταπεινοφροσύνη, πραότητα και αγάπη. Και είλκυσε την εύνοια του αυτοκράτορος, του έδωσε εκείνος αξίωμα και έβλεπε ότι ο Ιωάννης ήτο όντως μία σπουδαία προσωπικότης.

Είχε δύναμη, είχε χάρη, είχε σύνεση, είχε πολλά και μεγάλα προτερήματα. Και όταν κόντευε να κοιμηθεί και να αναχωρήσει ο Θεόδωρος ο Α’ από την μάταιη αυτή πλάση για την αιώνια ζωή και πατρίδα μας, αντί να αφήσει τη βασιλεία, τη διαδοχή, στον αδελφό του, γιατί δεν είχε άρρενα τέκνα, τι έκανε; Την άφησε στον επί θυγατρί γαμβρόν, τον Ιωάννη Δούκα Βατάτζη, γιατί εκείνον έκρινε άξιον.

Αυτή είναι η αξιοκρατία. Σου λέει: «Τα αδέλφια μου δεν έχουν την ικανότητα του Ιωάννου». Και κάνει λοιπόν τον γαμβρό του, τι; Αυτοκράτορα. Βασιλέα. Και απέδωσε πολλά ο Ιωάννης.

Ο καιροί και τότε, όπως και τώρα, ήσαν δύσκολοι. Η Δύση κατόρθωσε σχεδόν να διαλύσει τη Βυζαντινή αυτοκρατορία, ένεκα των δικών μας αδυναμιών και μικροτήτων και φιλοδοξιών κακών. Έφτασε ο αυτοκράτωρ του Βυζαντίου να καλέσει τους Σταυροφόρους της Δ’ Σταυροφορίας να τον βοηθήσουν να πάρει ξανά τον θρόνο του από κείνον που του τον πήρε, – δεν θέλω να λέω ονόματα, γνωστά είναι.

Και έφερε τους Σταυροφόρους στη Βασιλεύουσα, τους άνοιξε και την πόρτα… «Περάστε κύριοι Σταυροφόροι». Ε, αυτό περίμεναν αυτοί. Εμείς κατηγορούμε πολλές φορές τους ξένους. Οι ξένοι καλά κάνουν, και τώρα και πάντοτε. Κάνουν δουλειά τους. Εμείς οι Έλληνες, οι πατριώται Έλληνες, οι κάτοικοι αυτής εδώ της χώρας τι κάνομε; Εμείς φταίμε πολλές φορές, γι’ αυτό οι κοσμικοί κρίνουν τους άλλους, η Εκκλησία τι κάνει; Αυτοκριτική, και περισσότερο έχει αυτομεμψία.

Μας κατάλαβαν λοιπόν οι Δυτικοί ότι είμαστε τελείως αδύνατοι και μας επετέθησαν και διέλυσαν τη Βυζαντινή αυτοκρατορία, σχεδόν τη διέλυσαν. Αλλά ανέλαβε με την αυτοκρατορία της Νίκαιας. Και μάλιστα, κυρίως και κατεξοχήν στα χέρια του Ιωάννη Βατάτζη Δούκα, του Ελεήμονος. Και εμεγαλούργησε.

Μπόρεσε εκείνος και κράτησε λεπτές ισορροπίες ανάμεσα σε τόσους εχθρούς και πολεμίους. Τι αναστατώσεις και τι καταστροφές, και τι πράγματα αντίθετα κυριαρχούσαν στην ατμόσφαιρα της παγκόσμιας σκηνής της εποχής εκείνης. Και μπόρεσε ο Ιωάννης, άλλοτε με πολέμους, σπάνια έκανε πόλεμο, όταν έκρινε ότι ήτο απολύτως απαραίτητος. Δεν ήθελε να σκοτώνονται έτσι οι άνθρωποι είκη και ως έτυχε και για το παραμικρό.

Έκανε μόνο, όταν ήτο απόλυτος ανάγκη και αφού όλα τα άλλα μέσα και οι τρόποι δεν τελεσφορούσαν. Και κατόρθωσε και με επιγαμίες και με πρεσβείες και με υποσχέσεις και με φιλίες και με φοβέρες και με καλολογίες και με ό,τιδήποτε να κρατά λεπτές ισορροπίες και απέναντι στους Φράγκους και Λατίνους, και απέναντι στους Τούρκους και απέναντι στο Δεσποτάτο το Ελληνικό της Ηπείρου, και απέναντι των φοβερών Βουλγάρων…

Κρατούσε, λοιπόν, τέτοιες ισορροπίες, είχε λοιπόν ικανότητες μεγάλες ο Ιωάννης, και προπαντός πίστη στον Θεό βαθύτατη και αγάπη και στοργή μεγάλη για τον λαό, για τους ανθρώπους. Αφού έλεγε κάποια φορά στον υιό του Θεόδωρο τον Β’, τον Λάσκαρη Δούκα Βατάτζη, τι του έλεγε; «Ο Θεός παιδί μου, μας έδωσε τους ανθρώπους να τους προστατεύουμε και όχι να τους χρησιμοποιούμε και να τους εκμεταλλευόμεθα».

Και δεν ηνέχετο κατά κανέναν τρόπο να γίνεται εκμετάλλευσις ανθρώπου από άνθρωπον, – θυμηθείτε τους πολιτικούς μας – δεν ηνείχετο να γίνεται εκμετάλλευσις ανθρώπου από άνθρωπον, και με νόμο και με την πειθώ του, και με τη δύναμή του, τι έκανε; Επήρε από τους γαιοκτήμονες και τους αριστοκράτες κινητή και ακίνητη περιουσία, από τους έχοντας και κατέχοντας δηλαδή, αφού τους άφησε όση εχρειάζετο για να μπορούν να περάσουν άνετα.

Αυτό είναι σοσιαλισμός και κομμουνισμός και λεβεντιά, και χριστιανοσύνη, και αγάπη έμπρακτη. «Το ημών περίσσευμα εις το εκείνων υστέρημα», που λέει ο Μέγας Παύλος, «ίνα γένηται ισότης». Και είχαν όλοι οι κάτοικοι της αυτοκρατορίας, όχι μόνο οι ορθόδοξοι, όλοι οι κάτοικοι της αυτοκρατορίας του είχαν κλήρον, είχαν μερίδα γης και την καλλιεργούσαν και ζούσαν, και δεν υπήρχε πτωχός και πένης, αναγκεμένος και δυσκολεμένος.

Κι αν επαρουσιάζετο κάτι τέτοιο, αμέσως ο αυτοκράτορ έτρεχε και τακτοποιούσε την αδικία προσωπικά παρακαλώ.

Και κάτι άλλο, και δω θυμάμαι τον ομώνυμό του Ιωάννη Καποδίστρια, δεν έπαιρνε λεπτά από το κράτος, ούτε για έξοδα παραστάσεως, ούτε διά μισθόν ούτε για τίποτε άλλο. Όχι μόνο δεν έπαιρνε για τον εαυτό του αλλά και για τους της αυλής. Τι έκανε; Καλλιεργούσε τα κτήματά του. Ό,τι έκαναν και οι άλλοι. Καλλιεργούσε τα κτήματά του. Και πήγαινε μάλιστα και ο ίδιος, όταν είχε ευκαιρία, και έσπερνε και θέριζε και αλώνιζε, – α, ρε Ιωάννη λεβέντη! -. Πώς μετά ο λαός να μην έρχεται από κοντά του; Πώς να μην τον μιμούνται; Πώς να μην τον ακούν; Πώς να μην τον αγαπούν; Και πώς να μην θυσιάζονται για κείνον;

Αλλά τώρα τα ξεχάσαμε όλα, αδελφοί μου. Διαγράφομε και την ιστορία μας, χαλάμε και τη γλώσσα μας. Δεν φταίνε οι ξένοι, δεν έχω τίποτα με τους ξένους. Οι ξένοι μαγκιά τους. Και τώρα που διαχώρισαν τον εαυτό τους απ’ την Ελλάδα, καλά κάνανε. Καλά κάνανε.

Άλλωστε είμαστε διαφορετικοί. Η Ελλάδα δεν ανήκει ούτε στην Ανατολή ούτε στη Δύση. Είναι το μεταίχμιο. Ανήκει στην Ελλάδα. «Η Ελλάδα στους Έλληνες», που έλεγε ο μακαρίτης ο Παπανδρέου. Βεβαίως.

Είναι ιδιότυπη χώρα και χώρος, και πνευματικός χώρος, και γεωγραφικός, η Ελλάς. Βεβαίως. Και έχει αυτή τη χάρη. Έχει αυτό το μεγαλείο. Και γι’ αυτό ακριβώς είναι σ’ αυτή τη θέση, την ξεχωριστή θέση. «Η Ελλάδα στους Έλληνες». Και χρειάζεται λοιπόν εδώ να τα παρατηρούμε βαθύτερα τα πράγματα. Έτσι.

Έδωσε λοιπόν μερίδα γης σε όλους. Είχαν όλοι. Και με νόμους ακόμη επέβαλε και άλλα πράγματα. Απαγόρευσε να αγοράζουν από το εξωτερικό είδη πολυτελείας. Πόσα σήμερα είδη πολυτελείας, και περιττά μάλιστα, δεν φέρνομε από το εξωτερικό και δεν δαπανούμε τόσα χρήματα τζάμπα. Αγόραζαν μόνο τις πρώτες ύλες, και κατασκεύαζαν με τις βιοτεχνίες και τις βιομηχανίες της εποχής τα προϊόντα που εχρειάζοντο. Και έλεγε: «Εγώ δεν μπορώ να σας ορίσω πόσο θα ξοδέψετε ή όχι. Έχω όμως ένα πράγμα να σάς παρακαλέσω. Να σας παρακαλέσω να μην ξοδεύετε τζάμπα πράγματα. Να αποφεύγετε τα περιττά. Να κάνετε οικονομία. Να χρησιμοποιείτε τα δώρα του Θεού με φειδώ…». 

Και δω ενθυμούμεθα το θαύμα του χορτασμού των πεντακισχιλίων στην έρημο απ’ τον Χριστό μας, που είπε στο τέλος να μαζέψουν τα περισσεύοντα κλάσματα, «ίνα μη τι απόληται». Για να μη χαθεί τίποτε. Για να μην πάει χαμένο τίποτε. Έτσι είναι. Και ο Θεός μας έδωσε την κτίση, τη δημιουργία, να κάνουμε χρήση και όχι κατάχρηση. Να την εργαζόμεθα άλλα και να την φυλάσσομε. Αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό και πάρα πολύ σπουδαίο και ωραίο.

Έκαμε, λοιπόν, αγώνα μεγάλο για τον λαό ο Ιωάννης Βατάτζης Δούκας και κείνοι τον ελάτρευαν, τον αγαπούσαν. Και εργαζότανε στα χωράφια και ο ίδιος. Και έτσι λοιπόν δεν είχε έξοδα περιττά. Και έδινε το καλό και ωραίο παράδειγμα. Έκτιζε εκκλησίες, ανακαίνιζε μονές κι έκαμε πολλά ευαγή ιδρύματα: πτωχοκομεία, ορφανοτροφεία, νοσοκομεία, γηροκομεία και τόσα άλλα, γιατί περίσσευαν αρκετά χρήματα, αφού είχε καλοδιοίκηση, κι αφού είχε καλή οικονομική πολιτική και δημοσιονομική πολιτική σωστή και καλή. Κι έτσι μπορούσε κι έκαμε καλά και ωφέλιμα έργα.

Είχε, όπως είπα και στην αρχή, και μεγάλη πίστη και αγάπη στον Χριστό μας. Ήτο δε ταπεινός και πράος, μιμούμενος, στο μέτρον του δυνατού, τον φιλάνθρωπο Χριστό μας που έχει πει: «Μάθετε απ’ εμού ότι πράος ειμί και ταπεινός τη καρδία και ευρήσετε ανάπαυσιν τας ψυχαίς ημών».

Ήτο λοιπόν άνθρωπος αρετής και άνθρωπος αγάπης και άνθρωπος σοφίας, και προστάτευσε πολύ τις τέχνες και τα γράμματα. Είχε κοντά του μεγάλους σοφούς και σπουδαίους των τεχνών και των γραμμάτων που πολύ, πάρα πολύ τον εβοήθησαν, και εφρόντισε και την εκπαίδευση. Την έβαλε σε υγιείς βάσεις, επάνω στον Θεό, μέσα στην άγια Εκκλησία. Την εστήριξε στην αρετή και στη Χάρη, και μετά στη σοφία και στη γνώση.

Κι έβγαιναν άνθρωποι του Θεού, άνθρωποι πεπαιδευμένοι, άνθρωποι ενάρετοι, άνθρωποι σοφοί, γιατί η Παιδεία είναι η βάση της κοινωνίας. Τι μαθαίνει ο νέος άνθρωπος; Ν’ αγαπά τον Θεό, ν’ αγαπά την πατρίδα, ν’ αγαπά τους ανθρώπους, να εργάζεται, να είναι ενάρετος, να μαθαίνει και τη γνώση και να την κάνει πράξη στη ζωή του. Τα έκαμε λοιπόν αυτά, υπερασπίστηκε και φρόντισε την παιδεία ο Ιωάννης.

Εφρόντιζε δε και τον στρατό. Προσπαθούσε, ει δυνατόν, να έχει Έλληνες στρατιώτες, να τους εμπνέει και να αφήσει τους μισθοφόρους. Αυτό ήταν σπουδαίο και δύσκολο. Το κατάφερε όμως ο Ιωάννης, διότι ήτο τύπος και υπογραμμός ο ίδιος και γι’ αυτό επέτυχε πάρα πολλά.

Ένα όραμα είχε μεγάλο: να ανακτήσει τη Βασιλεύουσα Πόλη, την Κωνσταντινούπολη. Κι έκαμε τα πάντα και παρολίγον, αν δεν έφευγε απ’ αυτή την πλάση, θα το κατόρθωνε.

Είχε ετοιμάσει τα πράγματα σε τέτοιο σημείο, που ολίγον έλειπε να ανακτήσει τη Βασιλεύουσα, την οποία ανέκτησε μετά από έξι-επτά χρόνια ο Μιχαήλ Παλαιολόγος με μεγάλη ευκολία.

Φέρθηκε δε και στους δυτικούς με ευστροφία και με αγάπη. Και στον Πάπα, τον οποίον ετίμησε και του έγραψε επιστολή ο Πάπας παρακαλώντας τον να δεχθεί το πρωτείο του, κι άλλα μερικά.

Κι ο Ιωάννης του απάντησε: «Εγώ να δεχθώ το πρωτείο σας και να σας τιμήσω για τη θέση και το αξίωμά σας, δεν έχω καμμία αντίρρηση· μόνο που σας παρακαλώ να τιμήσετε και σεις εμένα και να φροντίσετε, όπως σας φροντίζω, γιατί αλλοιώς δεν γίνεται».

Και του έλεγε ο Πάπας: «Να στείλω και σταυροφόρους να ελευθερώσουν πρώτα την Βασιλεύουσα από τους νεοβαρβάρους, οι οποίοι δεν άφησαν τίποτα όρθιο, και μετά πάμε όλοι μαζί στην Αγία Γη και την ελευθερώνομε». Κι αλλά πολλά του γράφει.

Υπάρχουν οι επιστολές, έχει διασωθεί η αλληλογραφία μεταξύ του Ιωάννη Βατάτζη και του Πάπα Γρηγορίου του Θ’. Εφέρθηκε όμως υπέροχα και στον Φρειδερίκο τον Β’, τον Βασιλέα των Φράγκων.

Ο Φρειδερίκος, ως γνωστόν, ήτο Γερμανός. Οι Γερμανοί ήτο πάντοτε σε σχέση αντίθεσης με τον Πάπα. Άλλωστε από κει προέκυψε και κατεξοχήν ο Προτεσταντισμός, ο Μαρτίνος Λούθηρος. Και αυτό το χρησιμοποίησε ο Ιωάννης.

Κάμνει σύμμαχο τον Φρειδερίκο τον Β’ και πήρε για γυναίκα του την κόρη του Φρειδερίκου, την Κωνσταντίαν, την οποία στο βάπτισμα το ορθόδοξο την ονόμασαν Άνναν. Και είχε σχέσεις καλές. Και τον εθαύμαζε ο Φρειδερίκος και τον ηγάπα. Και μάλλωνε τον Πάπα. Και λέει: «Γιατί δεν δέχεσαι και δεν παραδέχεσαι αυτό τον ένδοξο Βασιλέα, αυτό τον υπέροχο άνθρωπο, αυτό τον ορθόδοξο χριστιανό, αυτό τον άρχοντα, αυτόν τον μεγάλο; Δεν το καταλαβαίνω, γιατί δεν τον δέχεσαι. Άλλωστε οι Έλληνες διέδωσαν τη χριστιανοσύνη στα πέρατα της οικουμένης», έλεγε ο Φρειδερίκος στον Πάπα.

Και κράτησε και κει ο Ιωάννης λεπτές ισορροπίες. Πολέμησε και τους Βουλγάρους, είχαν κάνει το νέο βουλγαρικόν κράτος, τον Ιωάννη Ασάν τον Β’, τον περίφημο Καλογιάννη, τον ικανότατον και κείνον, κατόρθωσε και τους έβαλε πάλι σαν νέος Βουλγαροκτόνος στα παλιά τους τα σύνορα. Και έφερε λοιπόν στην αυτοκρατορία της Νικαίας ειρήνη και αγάπη. Εφάρμοσε δηλαδή στην πράξη τον χριστιανισμό. Κι ήτο χριστιανός βασιλεύς.

Είχε και κάποια προβλήματα προσωπικά και δυσκολίες ψυχικές, μεταξύ των άλλων, ο αυτοκράτορ Ιωάννης. Και πράγματι υπέφερε κι από μελαγχολία και κάποιες φορές κι από επιληψία. Δεν αγίασαν έτσι οι άνθρωποι. Ούτε εκείνοι τους οποίους προσκυνάμε τιμητικά στις ιερές εικόνες έγιναν άγιοι τόσο απλά. Είχαν και κείνοι τους σταυρούς τους, τα βάσανά τους, τις δυσκολίες τους.

Είχε μελαγχολία ο Ιωάννης και υπέφερε. Κι όταν τον ταλαιπωρούσε το δαιμόνιο, σφάδαζε και παρά ταύτα αδελφοί και πατέρες μου έκαμε τόσο μεγάλο και τόσο σπουδαίο έργο.

Αφού ο Νικηφόρος Γρηγοράς, ο ιστορικός και σοφός της εποχής εκείνης, τον επαινεί και λέγει ότι υπήρξε ανώτερος απ’ όλους τους Βυζαντινούς αυτοκράτορες. Και άλλοι σοφοί της εποχής του τον παραβάλλουν με τον Βασίλειο τον Μακεδόνα και τον μεγάλο Ηράκλειο.

Κανείς βέβαια δεν τολμά να τον συγκρίνει με τον Μεγάλο Κωνσταντίνο, τον πρώτο Βασιλέα χριστιανών, γιατί ο Μέγας Κωνσταντίνος είναι ασύγκριτος, ανυπέρβλητος και μοναδικός και μεγάλως τον ηγάπα και τον εξετίμα ο Ιωάννης Βατάτζης Δούκας.

Είχε λοιπόν και τις δυσκολίες του, έκαμε όμως και προσπάθεια για την ένωση των Εκκλησιών, δηλαδή η παποσύνη να έλθει στην ορθοδοξία. Αυτός ήταν ο σκοπός και ο στόχος του. Και προσπάθησε και με τους σοφούς τους και τη σύνοδο του Νυμφαίου να διευθετήσει το ζήτημα, αλλά ο Πάπας τι; Ήτο αμετάπειστος. Ήτο αμετάπειστος. Δεν ήθελε με τίποτε να αλλάξει και δεν ήθελε με τίποτε να καταλάβει.

Και τι έκανε ο Ιωάννης; Τον άφησε. Άλλωστε και «αιρετικόν άνθρωπον μετά πρώτην και δευτέραν νουθεσίαν παραιτού», λέει ο μέγας Παύλος στις επιστολές τον. Τον άφησε, λοιπόν, τον Πάπα, έχανε μεγάλη προσπάθεια. Και αντέδρασε, λοιπόν, σωστά ο Ιωάννης Βατάτζης στην παρακμή της εποχής του, αντέδρασε θετικά. Ανοίχτηκε στον Θεό κι έφερε κοντά σε Κείνον και τους υπηκόους του και έκαμε πράξη την ορθοδοξία.

Και τι έγιναν οι Έλληνες τότε; Ήρωες. Εμεγαλούργησαν κι έγιναν σεβαστοί στους φίλους και φοβεροί στους εχθρούς. Ο Ιωάννης Βατάτζης είναι, όπως είπα και στην αρχή, ο πατέρας των Ελλήνων.

Και το επώνυμο αυτό Βατάτζης δεν ξέρομε τι θα πει. Είναι λαϊκής προελεύσεως. Ποιος ξέρει τι σημαίνει; Γιατί τον ονόμασαν. Πάντως έχει καλή σημασία. Όπως και η ονομασία, επωνυμία Λάσκαρης πάλι δεν ξέρομε τι σημαίνει. Είναι αγνώστου ετυμολογικού και σημασίας. Πάντως και κείνος έχει κάτι σημαντικό να πει με το όνομα αυτό που του έδωσε ο λαός.

Εγώ σκεπτόμουν το μεσημέρι στη βλακεία μου, εκεί που καθόμουν να περάσει η ώρα, και έλεγα τι σημαίνει Λάσκαρης; Λέω ο άνετος, αυτός που έχει λάσκα, αυτός που δίνει άνεση. Κι ο Θεόδωρος ο Α’ ήτο δυνατός, ήτο ορμητικός για να μπορέσει να νικήσει τους εχθρούς και να ξεκαθαρίσει, ενώ ο Ιωάννης Βατάτζης τι ήτο; Σταθερός. Σταθερός. Είχε ευστάθεια. Είχε σταθερότητα και μπόρεσε και κράτησε λεπτές ισορροπίες.

Και Βατάτζης τι σημαίνει; Οι γυναίκες ξέρετε, τις βάτες που βάζανε παλιά στα ενδύματα για να ‘ναι πιο μαλακά και πιο αυτό. Μπορεί να σημαίνει κι αυτό. Ο ήπιος, ο μαλακός, ο άνετος. Και όντως ο Ιωάννης ήτο πράος, ήτο ήπιος, ήτο άνετος. Και φρόντιζε με στοργή και αγάπη και τρυφερότητα τον λαό. Ήλθε και κείνου η σειρά. Τον εκάλεσε ο Κύριος κοντά Του, στα 1254 ή κατ’ άλλους ’55, 4 Νοεμβρίου ή 30 Οκτωβρίου, καμμία σημασία δεν χει αυτό.

Τον έκλαψε ο λαός, τον επένθησε, τον τραγούδησε, τον έκαμε θρύλο, τον επεκαλείτο. Κι όταν παρουσιάστηκε σε κάποιον και του είπε, δι’ αποκαλύψεως δηλαδή, να γίνει η ανακομιδή των λειψάνων του, έτρεξε κλήρος και λαός, άνοιξαν τον τάφο του και καθώς τον άνοιγαν έβγαιναν μύρα.

Έβγαζε μύρα, σαν να ήρχοντο από αμέτρητους κήπους, και όλοι τα έχασαν. Αγίασε ο Ιωάννης, αγίασε ο βασιλιάς μας, αγίασε ο πατέρας των Ελλήνων, αγίασε η ψυχή μας, αγίασε η αγάπη μας. Κι όπως έβγαλαν το Ιερό τον λείψανο, ήτο άθικτο. Δεν είχε λιώσει το παράπαν και δεν είχε θίγει τίποτα ούτε από τα ενδύματά του. Κι ήτο μάλιστα καθιστός στον θρόνο, όπως τον είχαν ενταφιάσει. Τα ‘χασαν.

Τον μετέφεραν στη Μαγνησία. Πήραν πέτρες και του ‘φτιαξαν εκκλησία, του ‘φτιαξαν ναό. Και κάθε χρόνο, μέχρι σήμερα ακόμη, πού Τουρκοκρατία, πού το ‘να, πού τ’ άλλο, εκεί στη Μαγνησία, 4 του μηνός Νοεμβρίου, απόψε ο εσπερινός και αύριο η μνήμη του, έκαναν λειτουργία, έκαμαν πανηγήρι, έκαμαν σύναξη και αισθανόντουσαν την παρουσία και τη χάρη του αγίου.

Άφησε δε που άρχισε να θαυματουργεί. Να θαυματουργεί. Να βγάζει δαιμόνια από τα οποία τόσο υπέφερε. Να θεραπεύει μελαγχολίες και ψυχικά νοσήματα, από τα οποία και εκείνος εταλαιπωρείτο και να κάνει διάφορα άλλα μεγάλα θαύματα.

Βλέπετε, λοιπόν, που οι περισσότεροι δεν ξέρομε τον βίο και την πολιτεία του αγίου αυτού αυτοκράτορος; Γιατί τα έχομε αφήσει, αδελφοί μου.

Κι άκουσα προχθές ένα τραγουδάκι που μου ‘κανε εντύπωση, κράτησα ένα στίχο που λέει: «όλα είναι ίδια, αν δεν τ’ αγαπάς». – Η γιαγιά κοιτάζει, σου λέει: Τι λέει ο παπάς; – Λοιπόν. Όλα είναι ίδια, αν δεν τ’ αγαπάς.

Έτσι έχουμε φτάσει τώρα. Να τα θεωρούμε όλα ίδια, όλα ισιώματα, όλα ένα τίποτε. Όταν όμως αγαπήσομε κάτι, μάθομε κάτι, μάθομε τ’ όνομά του, του δίνουμε πια άλλη υπόσταση στην ψυχή, στην σκέψη και στη ζωή μας. Και μας εμπνέει, και το αγαπάμε, και μιλάμε γι αυτό, κι επηρεάζομε και τους άλλους. Και το ανασταίνομε. Κι όχι μόνο αυτό, αλλά η χάρη του προσώπου αυτού μας επισκέπτεται.

                                              Λειτουργικά κείμενα

Ἀπολυτίκιον

Ἦχος δ’. Ταχὺ προκατάλαβε.

Ταχὺς εἰς παράκλησιν τῶν προστρεχόντων εἰς σέ, ἀνάκτων ὑπέρτατε καὶ πενομένων τροφεῦ, Ἰωάννη ἀοίδιμε, εἴλκυσας σύ πρὸς πίστιν τῶν βαρβάρων τὰ πλήθη· ἔλαβες παραδόξως τοῦ ἰᾶσθαι τὰς νόσους τῶν πίστει προστρεχόντων σε. διὸ καὶ οἱ ἐv πίστει προστρέχουσί σε ἀφθόνως λαμβάνουσι τὴν ἴασιν.

Έτερον Ἀπολυτίκιον

Ἦχος α΄. Τῆς ἐρήμου πολίτης.

Τὸν λαμπρὸν Βασιλέα καὶ πιστῶν μέγα καύχημα, καὶ τῆς Μαγνησίας τὸ κλέος, Ἰωάννην τιμήσωμεν, ἐν ὕμνοις καὶ ᾠδαῖς πνευματικαῖς, τὴν μνήμην ἐκτελοῦντες τὴν αὐτοῦ, ἵνα λάβωμεν πλουσίως τὴν ἀμοιβήν, συμφώνως ἀνακράζοντες· δόξα τῷ σὲ δοξάσαντι Χριστῷ, δόξα τῷ σὲ στεφανώσαντι, δόξα τῷ ἐνεργοῦντι διὰ σοῦ πᾶσιν ἰάματα.

Έτερον Ἀπολυτίκιον

Ἦχος α΄. Τῆς ἐρήμου πολίτης.

Τὸν λαμπρὸν Βασιλέα καὶ Nικαίας τὸ καύχημα Κωνσταντινουπόλεως ρύστην, Ἰωάννην ὑμνήσωμεν, πτωχείᾳ γὰρ ἐδείχθη βασιλεύς, ὡς βάσις ἀδιάσειστος λαοῦ. Διὰ τοῦτο οἱ τιμῶντες Αὐτόν στερρῶς συμφώνως ἀνακράζομεν: Δόξα τῷ Σὲ δοξάσαντι Χριστῷ, δόξα τῷ Σὲ ἀφθαρτίσαντι, δόξα τῷ ἐν ἐσχάτοις τοῖς καιροῖς μέλλοντι ἀναστῆσαι Σε.

Έτερον Απολυτίκιον

Ἦχος α'  Τῆς ἐρήμου πολίτης.

Τὸν λαμπρὸν Βασιλέα

καὶ Nικαίας τὸ καύχημα

Κωνσταντινουπόλεως ρύστην,

Ἰωάννην τιμήσωμεν,

πενείᾳ γὰρ ἐδείχθη βασιλεύς,

ὡς βάσις ἀδιάσειστος λαοῦ. 

Διὰ τοῦτο δωρεῖται παντοδαπῶς 

τοῖς πόθῳ ἀνακράζουσι:

Δόξα τῷ Σὲ δοξάσαντι Χριστῷ, 

δόξα τῷ Σὲ ἀφθαρτίσαντι, 

δόξα τῷ ἐν ἐσχάτοις τοῖς καιροῖς 

μέλλοντι ἀναστῆσαι Σε.

Κοντάκιον

Ἦχος δ΄. Ἐπεφάνης σήμερον.

Ἰωάννης σήμερον, ὁ θεῖος Ἄναξ, βασιλείαν πρόσκαιρον, καταλιπὼν τὴν ἐπὶ γῆς, πρὸς Βασιλείαν Οὐράνιον, καὶ αἰωνίαν, ἀπῆρε γηθόμενος.

Έτερον Κοντάκιον

Ἦχος β’. Τά ἄνω ζητῶν.

Πρόνοια θεοῦ τοῦ πάντων βασιλεύοντος ἑλέῳ αὐτοῦ ἐχρίσθης, παναοίδιμε· Ἰωάννη, κράτιστε τῶν ἀνάκτων, ἄναξ ὑπέρτατε, τῶν ἰαμάτων τὴν χάριν λαβών, νοσούντων ὑπάρχεις παραμύθιον.

Ὁ Οἶκος

Τίς ἱκανὸς διᾶραι τὰ χείλη αὐτοῦ, τὴν γλώσσαν ἀξίως κινῆσαι πρὸς εὐφημίαν τοῦ εὐσεβοῦς ἄνακτος ἢ δυνήσηται καταγγεῖλαι τῶν ἀρετῶν αὐτοῦ καὶ τῆς ἐλεημοσύνης τὸ πέλαγος; ἀλλὰ πόθῳ καρδίας τολμῶντες εὐφημοῦμεν σε, Ἰωάννη Δούκα μακάριε, ὅτι τὸν δεσπότην ὁλοψύχως ἀγαπήσας καὶ ἐν τοῖς ὑπηκόοις τὸ φιλάνθρωπον ἔνειμας καὶ μέγας ἐδείχθης τοῦ Κυρίου μαθητής· νοσούντων ὑπάρχεις παραμύθιον.

Έτερον Ὁ Οἶκος

Ὁ πρὶν τῆς γενέσεως αὐτοῦ Κύριος, προγνοὺς τὸ τῆς ψυχῆς εὐγενές, τὸ εὐθὲς τῆς καρδίας καὶ τὸ πρὸς ἀγαθὸν ἐπιῤῥεπὲς τῆς προαιρέσεως, ἐξελέξατο εἶναι βασιλέα πιστῶν Ἰωάννην Βατάτζην, τὸν τῆς ἐλεημοσύνης ἐπώνυμον· καὶ πολλοῖς αὐτὸν χαρίσμασι κατακοσμήσας, ἐν οὐρανῷ, καὶ ζῶντα καὶ μετὰ θάνατον πηγὴν θαυμάτων καὶ κρήνην τῶν ἰαμάτων ἀνέδειξεν, ὥστε καὶ τὸ ἱερὸν αὐτοῦ λείψανον πᾶσι τοῖς ἀσθενοῦσιν ἀναβλύζει τὰς ἰάσεις καὶ τὰ τῆς πλάνης πνεύματα ἀπελαύνειν. Εὐθαρσῶς γὰρ καὶ ἀνδρείως ἐν Χριστῷ τῷ Θεῷ τὸν δρόμον τελέσας καὶ τὴν πίστιν τηρήσας, πρὸς Βασιλείαν οὐράνιον καὶ αἰωνίαν ἀπῆρε γηθόμενος.

Κάθισμα

Ἦχος α΄. Τὸν τάφον Σου, Σωτήρ.

Μετὰ τὴν α΄ Στιχολογίαν

Ὡς ἥλιος λαμπρός, ὡς φαιδρὸς ἑωσφόρος, ἡ μνήμη σου σοφέ, βασιλεῦ Ἰωάννη, ἡμῖν πᾶσιν ἔλαμψε, καὶ εἰς αἴνεσιν ἤγειρε, τοῦ δοξάσαντος, Χριστοῦ ἐν γῇ καὶ ἐν πόλῳ, καὶ σὲ δείξαντος, πηγὴν θαυμάτων πλουσίαν, τοῖς πόθῳ τιμῶσί σε.

Έτερον Κάθισμα

Ἦχος δ΄. Κατεπλάγη Ἰωσήφ.

Μετὰ τὴν β΄ Στιχολογίαν

Ὡς παράδεισος φαιδρός, δένδροις παντοίοις τεθηλώς, σοῦ ὁ βίος ὁ λαμπρός, πᾶσιν ἐδείχθη, Βασιλεῦ, πεπυκασμένος ἐνθέοις ἔργοις καὶ λόγοις· διὸ καὶ ἐπευφραίνει ταῖς χάρισι, μυρίζει νοητῶς τοὺς τελοῦντάς σου, τὴν σεβασμίαν μνήμην, Ἰωάννη, καὶ σοὶ βοῶντας ἐκ πίστεως· μετάδος μάκαρ, τῶν ἀρετῶν σου καὶ ἡμῖν τοῖς ἱκέταις σου.

Έτερον Κάθισμα

Ἦχος πλ. δ΄. Τὴν Σοφίαν καὶ Λόγον.

Μετὰ τὸν Πολυέλεον

Ἡ πληθὺς τῶν θαυμάτων Ἄναξ τῶν σῶν, πάντα νοῦν καταπλήττει καὶ ἀκοήν, πῶς ἀναστρεφόμενος, τοῖς ἐν κόσμῳ ἀοίδιμε, μεγίστην χάριν ἔσχες, θεόθεν πανεύφημε· θεραπεύειν νόσους, ἰᾶσθαι παθήματα, πνεύματα τῆς πλάνης, ἀπελαύνων ἐκ πάντων, τῶν πίστει καὶ πόθῳ σου, προστρεχόντων τῇ λάρνακι, Ἰωάννη μακάριε· πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, τῶν πταισμάτων ἄφεσιν δωρήσασθαι, τοῖς ἑορτάζουσι πόθῳ, τὴν ἁγίαν μνήμην σου.

Έτερον Κάθισμα

Ἦχος πλ. δ΄. Τὴν Σοφίαν καὶ Λόγον.

Ἡ σορὸς τῶν λειψάνων σου Βασιλεῦ, ἰατρεῖον ὑπάρχει πνευματικόν, ὕδωρ ἀλεξίμορον, ἀμβροσία φερέσβιος, ἀρωμάτων κῆπος, μυρίπνους παραδείσος, κολυμβήθρα θεία, τὰ θαύματα βλύζουσα, Σιλωὰμ ἡ κρήνη, νάρδος κρόκον καὶ μύρον, φρέαρ ζῶντος ὕδατος, ἐκ Λιβάνου προῤῥέοντος. Διὰ τοῦτο βοῶμέν σοι· χάρισαι ἡμῖν, σεβαστὲ Ἰωάννη, τούτων τὰς ποιότητας, τοῖς μετὰ πόθου τιμῶσι, τὴν πάνσεπτον μνήμην σου.

Παρακλητικός Κανών

Παρακλητικός Κανών εις τον Άγιο Ευσεβέστατο Βασιλέα Ιωάννη Βατάτζη τον Ελεήμονα (Κείμενο)

ΠΑΡΑΚΛΗΣΗ ΣΤΟΝ ΑΓΙΟ ΙΩΑΝΝΗ ΤΟΝ ΒΑΤΑΤΖΗ ΤΟΝ ΕΛΕΗΜΟΝΑ (Youtube)

Αγιογραφίες / Φωτογραφίες

Άγιος Ιωάννης ο Βατατζής ο ελεήμονας βασιλιάς

Άγιος Ιωάννης ο Βατατζής ο ελεήμονας βασιλιάς

Άγιος Ιωάννης ο Βατατζής ο ελεήμονας βασιλιάς

Άγιος Ιωάννης ο Βατατζής ο ελεήμονας βασιλιάς

Άγιος Ιωάννης ο Βατατζής ο ελεήμονας βασιλιάς - Διά χειρός Δέσποινας Σαρσάκη

Ο Άγιος Ιωάννης Βατάτζης και ο Άγιος Κωνσταντίνος - Δια χειρός Δέσποινας Σαρσάκη

Ο Άγιος Ιωάννης Βατάτζης στέφεται από την Παναγία σε υπέρπυρον (χρυσό νόμισμα)

Πηγές

• Ορθόδοξος Συναξαριστής  - www.saint.gr
• Ενωμένη Ρωμηοσύνη - enromiosini.gr
• Άρθρο Αρχιμανδρίτη Ανανία Κουστένη στην ιστοσελίδα Πεμπτουσία - www.pemptousia.gr
• Ορθόδοξος Προσευχητάρι - www.proseyxi.com