Άγιος Παύλος Α' ο Ομολογητής και Ιερομάρτυρας Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινούπολης

Ημερομηνία Εορτής: 6 Νοεμβρίου

Τύπος Εορτής: Σταθερή. Εορτάζει 6 Νοεμβρίου εκάστου έτους.

Πότε

; - 351 μ.Χ.

Ιερά Λείψανα

Μέρος της Κάρας του Αγίου βρίσκεται στην Ιερά Μονή Σιμωνόπετρας Αγίου Όρους.

Το Ιερό Λείψανο του Αγίου βρίσκεται αδιάφθορο στον ρωμαιοκαθολικό Ναό του Αγίου Γεωργίου του Μείζονος Βενετίας.

Απότμημα του Ιερού Λειψάνου του Αγίου βρίσκεται στη Λαύρα Αγίου Αλεξάνδρου Νέβσκι Αγίας Πετρουπόλεως.

Βιογραφία

Τὴν εἰς φάρυγγα Παῦλος αὐχῶν ἀγχόνην,

Λύει φάρυγξι ῥευμάτων τὴν ἀγχόνην.

Οὕνεκα ὡμολογεῖ Παῦλος Θεόν, ἄγχεται ἕκτῃ.

Την 6η του μηνός Νοεμβρίου η Αγίας μας Εκκλησία τιμά την μνήμη του Αγίου Παύλου Αρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως του Ομολογηγού ο οποίος μέσα από τα σχετικά υμνολογικά κείμενα παρομοιάζεται με τους δικαίους Άβελ και Ζαχαρία, τον πατέρα του Τιμίου Προδρόμου. Και αυτό διότι, και ο ίδιος δίκαιος ών, εγνώρισε τον μαρτυρικό θάνατο κατόπιν ενέδρας και αξιώθηκε της αφθαρσίας όπως και εκείνοι οι μακάριοι άνδρες της Παλαιάς Διαθήκης.

Ο Άγιος Παύλος γεννήθηκε στην αγιοτόκο και αγιοτρόφο πόλη της Θεσσαλονίκης, στις αρχές του 4ου αιώνα μ.Χ. από γονείς ευσεβείς και μεγάλωσε ακούγοντας τον θαυμαστό βίο και το μαρτύριο του Αγίου Δημητρίου του Μυροβλήτου. Υπήρξε μορφωμένος και ευσεβής και διακρινόταν για την αγνότητα του  βίου του, την πραότητά του καθώς και την εμμονή του στην ανόθευτη Ορθόδοξη Πίστη.

Συμμετείχε στις εργασίες της Α' Οικουμενικής Συνόδου - ενώ ήταν μόλις Αναγνώστης - μαζί με τον Πρεσβύτερο Αλέξανδρο και τούτο διότι ο Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως Άγιος Μητροφάνης διήγε το 117ο έτος της ηλικίας του και συνέπεια διαφόρων ασθενειών ευρίσκετο κλινήρης. Άξια τον εκπροσώπησαν και οι δύο στη Σύνοδο της Νίκαιας και επέστρεψαν ολόχαροι για να του ανακοινώσουν τα πορίσματα και την νίκη της Ορθοδοξίας εναντίον του αρειανισμού. Τότε εκείνος, όπως είχε ήδη προείπει στον Αυτοκράτορα Μέγα Κωνσταντίνο και τους Επισκόπους της Συνόδου, τους αποκάλυψε την βούληση του Θεού που του γνωστοποιήθηκε μέσω οράματος: και οι δύο έμελλε να τον διαδεχθούν στον Αρχιεπισκοπικό θρόνο της Κωνσταντινουπόλεως. Όντως μετά την οσιακή κοίμηση του Αγίου Μητροφάνους (☦ 4 Ιουνίου), και το ενναήμερο μνημόσυνο με ψήφο του Αυτοκράτορος και των Επισκόπων, Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως ανεδείχθη ο Άγιος Αλέξανδρος ο οποίος χειροτόνησε Διάκονο τον Παύλο και τον διόρισε υπογραφέα του. Μετά από λίγο τον χειροτόνησε και Πρεσβύτερο.

Ο υπάκουος και ευσεβής κληρικός ο οποίος ήταν ιδιαιτέρως αγαπητός στον λαό εν τέλει χειροτονήθηκε Αρχιεπίσκοπος μετά την κοίμηση του Αγίου Αλεξάνδρου (☦ 30 Αυγούστου 340 μ.Χ.) και έτσι τον διαδέχθηκε κατά την πρόρρηση του Αγίου Μητροφάνους και την υπόδειξη του Αγίου Αλέξανδρου.

Ο αυτοκράτορας Κωνστάντιος, όταν το πληροφορήθηκε δυσανασχέτησε, μία και ήταν οπαδός της αίρεσης των Αρειανών. Όταν ο Κωνστάντιος επέστρεψε από την Αντιόχεια στην Κωνσταντινούπολη, απομάκρυνε από τον Πατριαρχικό θρόνο τον Παύλο και ανακήρυξε αυθαίρετα Πατριάρχη, τον αρειανόφρονα Νικομηδείας Ευσέβιο, έναν από τους μεγαλύτερους αιρεσιάρχες, ο οποίος άρχισε να καταδιώκει τους ορθοτομούντες στην πίστη και ακολούθους των ψηφισμάτων της Συνόδου της Νίκαιας.

Τότε ο Άγιος Παύλος κατέφυγε στη Ρώμη όπου παρέμενε προσευχόμενος. Εκεί βρήκε τον Ορθόδοξο Πάπα Ιούλιο και τον Μέγα Αθανάσιο (☦ 18 Ιανουαρίου), τον οποίο είχε απομακρύνει από το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας ο Κωνστάντιος. Μετά από ένα χρόνο ο δυσσεβής Ευσέβιος πέθανε και οι ορθόδοξοι κάλεσαν πίσω στη θέση του τον Αρχιεπίσκοπο Παύλο. Εκείνος έσπευσε στην Βασιλεύουσα όπου βρήκε τον θρόνο του χειροτονημένο από τους αρειανούς τον ομόφρονά τους Μακεδόνιο ο οποίος υπέπεσε και σε άλλη πλάνη και ανεδείχθη και Πνευματομάχος.

Αναταραχές ακολούθησαν τα γεγονότα αυτά που διεσάλευσαν την ειρήνη του Βυζαντίου με αποτέλεσμα ο αυτοκράτορας Κωνστάντιος από την Αντιόχεια να στείλει τον στρατιωτικό διοικητή της Θράκης Ερμογένη να εισβάλει με τα στρατεύματά του στην Πόλη και να απομακρύνει βίαια τον Παύλο. Οι στασιαστές όμως σκότωσαν τον Ερμογένη και ο Παύλος επέστρεψε στην θέση του μέχρι την άφιξη του αυτοκράτορα ο οποίος τον εκθρόνισε εκ νέου και ξέσπασε την οργή του ενάντια στον Μακεδόνιο ως υποκινητή των προβλημάτων. 

Και πάλι ο Πάπας Ιούλιος υποδέχθηκε τον Παύλο ο οποίος τώρα εξασφάλισε και την υποστήριξη του αυτοκράτορα Κώνστα που διέμενε στα Τρέβηρα. Με τα διαβήματα του Πάπα προς τους επισκόπους της Ανατολής ο Παύλος επέστρεψε στην θέση του. Όμως ο Κωνστάντιος έστειλε εναντίον του τον έπαρχο Φίλιππο να τον εκθρονίσει και να ανεβάσει εκ νέου τον Μακεδόνιο χωρίς όμως αναταραχές. Έτσι ο Φίλιππος με δολιότητα παρέσυρε τον Παύλο για να του απονείμει δήθεν τιμές στον χώρο των λουτρών όπου οι άνθρωποί του τον απήγαγαν και τον εξόρισαν στην πατρίδα του Θεσσαλονίκη. Από εκεί και πάλι ο Παύλος μετέβη στην Ρώμη.

Μετά την σύνοδο της Σαρδικής, το 347 μ.Χ., οι Άγιοι Αθανάσιος και Παύλος μπόρεσαν να ανακτήσουν τους θρόνους τους εκ νέου. Επί μια σχεδόν τριετία η Αρχιεπισκοπή Κωνσταντινουπόλεως έζησε στιγμές δόξης και ειρήνης πλησίον του ορθοδόξου νομίμου ποιμενάρχη της Παύλου που ακολουθούσε απαρέγκλιτα τα ψηφίσματα της Συνόδου της Νικαίας. Δυστυχώς όμως νέος κύκλος δοκιμασιών περίμενε τον πολύπαθο Αρχιεπίσκοπο Παύλο και την τοπική Εκκλησία. Το 350 μ.Χ. ο κόμης Μαγνέντιος εξεγέρθηκε εναντίον του ορθοδόξου Αυτοκράτορα της Δύσεως Κώνστα (που υποστήριζε τον Αρχιεπίσκοπο Παύλο) και ανακηρύχθηκε από τα δικά του στρατεύματα αυτοκράτορας. Ένας από όλους τους στόχους του ήταν και η κατάκτηση του Ανατολικού Τμήματος της Αυτοκρατορίας που του εξασφάλιζε τεράστια οικονομικά οφέλη και δόξα. Ο Κωνστάντιος απάντησε στην πρόκληση αυτή με επίθεση μέχρι που κατόπιν σκληρών μαχών ανακατέλαβε τα Λούγδουνα (σημερινή Λυών) αποκτώντας πλέον παντοδυναμία.

Δυστυχώς μετά από λίγο καιρό ο Κώνστας πέθανε. Έτσι ο Κωνστάντιος διέταξε, από την Αντιόχεια που ήταν, να απομακρύνουν τον Παύλο από τον Πατριαρχικό θρόνο. Ο Παύλος συνελήφθη και οδηγήθηκε σιδεροδέσμιος στο Σιγκάρ, ύστερα στην Έμεσα και στο τέλος στην Κουκουσό της Αρμενίας που έγινε τόπος εξορίας και του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου όταν βίαια εγκατέλειψε τον ίδιο θρόνο μετά από 60 περίπου χρόνια.

Εκεί στην Κουκουσό καθώς ο μαρτυρικός Αρχιεπίσκοπος μία ημέρα που τελούσε την Θεία Λειτουργία όρμησαν καταπάνω του Αρειανοί και τον έπνιξαν με το ίδιο του το ωμοφόριο. Έτσι ο Άγιος ετελείωσε και παρέδωσε την ψυχή του στον Κύριο, ομολογώντας το Ορθόδοξο Δόγμα περί της θεότητος του Υιού του Θεού.

Το 385 μ.Χ., το αδιάφθορο Ιερό Λείψανο του Αγίου Παύλου, μετακομίσθηκε στην Κωνσταντινούπολη κατά την βασιλεία του Μεγάλου Θεοδοσίου. Αρχικά κατατέθηκε στον Ιερό Ναό της Αγίας Ειρήνης και έπειτα σε ναό προς τιμήν του. Το Ιερό Λείψανο μεταφέρθηκε στη Βενετία το 1226 μ.Χ. και κατατέθηκε στη γυναικεία Ιερά Μονή του Αγίου Λορέντζου, όπου φυλασσόταν και τα Ιερά Λείψανα του Όσιου Βαρβάρου του Μυροβλύτου και της Αγίας Κανδίδης. Άγνωστο κάτω από ποιες συνθήκες το Ιερό Λείψανο χάθηκε, για να βρεθεί το 1493 μ.Χ. Κατά την αναγνώρισή του το 1686 μ.Χ. ο Βολλανδιστής C. Jannik διαπίστωσε και περιέγραψε την ακεραιότητα του Ιερού Λειψάνου.  

Η παράδοση της Εκκλησίας θέλει τον Άγιο υπέρμαχο των Ορθοδόξων, προστάτη των ιεροψαλτών και θεραπευτή των παθήσεων του λαιμού και κάθε άλγους της ευαίσθητης περιοχής αυτής του σώματος (όπως και τον Άγιο Ιερομάρτυρα Βλάσιο, Επίσκοπο Σεβαστείας που εορτάζεται στις 11 Φεβρουαρίου).

Διδαχές από τον βίο του Αγίου Παύλου

Ο βίος του Αγίου Παύλου μας δίνει την αφορμή να τονίσουμε τα ακόλουθα.

Πρώτον. Τα δένδρα, όπως είπε ο Χριστός, εάν είναι καλά η σαπρά, γνωρίζονται από τους καρπούς τους. Το ίδιο συμβαίνει και με τους ανθρώπους, αλλά και με τις θρησκείες και τις διάφορες ομολογίες, οι οποίες κρίνονται από τα αποτελέσματά τους και κυρίως από το τι προσωπικότητες διαμορφώνουν. Δηλαδή, αν βοηθούν τον άνθρωπο να γίνη αληθινός άνθρωπος, ήτοι να νικήση τα πάθη του και να αποκτήση την τέλεια αγάπη, και έτσι να γίνη ευλογία για ολόκληρη την οικουμένη, για όλους τους ανθρώπους χωρίς θρησκευτικές, φυλετικές η άλλες διακρίσεις, ή αν παράγουν και συντηρούν τα νοσηρά φαινόμενα του φανατισμού και του μίσους, που οδηγούν στην ηθική, αλλά όχι λίγες φορές και στην βιολογική εξόντωση του συνανθρώπου με διαφορετική πίστη και καταγωγή.

Όταν εισχωρή κανείς σε κάποια αίρεση, από έλλειψη εμπειρικής γνώσεως της Ορθοδόξου πίστεως, ίσως να το κάνη με αγαθή διάθεση νομίζοντας ότι εκεί ευρίσκεται η σωτηρία, φτάνει όμως στο σημείο, επειδή εξακολουθεί να δουλεύη στα πάθη του, να κάνη ακόμα και φόνο εν ονόματι του θεού. Αλλά πως μπορεί να είναι αληθινός ένας θεός εν ονόματι του οποίου φονεύονται αθώοι άνθρωποι και πως μπορεί να είναι αληθινή η πίστη εκείνη που οδηγεί στην μισαλλοδοξία και τον φανατισμό; Ο Τριαδικός Θεός της Ορθόδοξου Εκκλησίας «αγάπη εστί» και εμπνέει την αγάπη και προς αυτούς ακόμα τους εχθρούς. Βέβαια και στον χώρο της Εκκλησίας παρατηρούνται κατά καιρούς μεμονωμένα νοσηρά φαινόμενα, αλλά αυτό είναι φυσικό να συμβαίνη εφ’ όσον η Εκκλησία είναι πνευματικό Θεραπευτήριο και δέχεται τους πάντες, επομένως και τους εμπαθείς και αρρώστους πνευματικά και ψυχικά. Τους δέχεται όμως για να τους θεραπεύση, με την μέθοδο θεραπείας που διαθέτει, και όχι για να συντηρή και να αυξάνη την αρρώστεια τους. Και ασφαλώς όλοι έχουν την δυνατότητα, κάνοντας σωστή χρήση της ελευθερίας τους, να γίνουν άγιοι, δηλαδή πραγματικά μέλη της Εκκλησίας. 

Δεύτερον. Οι Άγιοι ομολογούν την πίστη τους στον Τριαδικό Θεό, αγωνίζονται για την διαφύλαξή της από τις παραχαράξεις των αιρετικών και είναι έτοιμοι ανά πάσαν στιγμή να υπογράψουν την ομολογία τους αυτή με το αίμα του μαρτυρίου τους, επειδή γνωρίζουν από την εμπειρία τους ότι η πίστη συνδέεται άρρηκτα με την σωτηρία και πως όταν αλλοιώνεται η πίστη αλλοιώνεται και ο ορθός τρόπος ζωής και σωτηρίας. Δεν προσπαθούν όμως να την επιβάλουν, παρά το ότι είναι σίγουροι για την ορθότητά της, αλλά αγωνίζονται να την εμπνεύσουν και θυσιάζονται αυτοί για να ζήσουν οι άλλοι.

Η Ομολογία της Ορθοδόξου πίστεως εκ μέρους των Αγίων δεν είναι αποτέλεσμα αλαζονείας και φανατισμού, αλλά καρπός Θεοκοινωνίας. Γεύθηκαν οι Άγιοι την γλυκύτητα της εμπειρικής γνώσεως του Θεού, το πλήρωμα της όντως ζωής και ομολογούν την πίστη τους, για να βοηθήσουν και όλους εκείνους που το επιθυμούν να βρουν την αληθινή οδό της σωτηρίας.

Χαρακτηριστικά γνωρίσματα γνησιότητος της αληθινής ομολογίας είναι η αγάπη, η ταπείνωση και η υπακοή στην Εκκλησία. Όσοι θεωρούν τον εαυτό τους ομολογητή και ζηλωτή της πίστεως, χωρίς να έχουν τα παραπάνω γνωρίσματα, ευρίσκονται στον χώρο της πλάνης.

Οι Άγιοι είναι οι μεγαλύτεροι ευεργέτες της ανθρωπότητος, επειδή είναι φύλακες και ομολογητές της Ορθοδόξου πίστεως, αλλά και γιατί με την ανιδιοτελή τους αγάπη στηρίζουν και ενισχύουν τους ανθρώπους στις δυσκολίες τους, γλυκαίνουν τον πόνο τους και παρηγορούν τις καρδιές τους.

Λειτουργικά Κείμενα

Ἀπολυτίκιον  (Κατέβασμα)

Ἦχος γ’. Αὐτόμελον. (το ακούτε εδώ)

Θείας πίστεως ὁμολογία, ἄλλον Παῦλόν σε τῇ Ἐκκλησίᾳ, ζηλωτὴν ἐν ἱερεῦσιν ἀνέδειξε· συνεκβοᾷ σοι καὶ Ἄβελ πρὸς Κύριον, καὶ Ζαχαρίου τὸ αἷμα τὸ δίκαιον. Πάτερ Ὅσιε, Χριστὸν τὸν Θεὸν ἱκέτευε, δωρήσασθαι ἡμῖν τὸ μέγα ἔλεος.

Κοντάκιον

Ἦχος β’. Τὰ ἄνω ζητῶν.

Ἀστράψας ἐν γῇ, ὡς ἄστρον οὐρανόφωτον, τὴν καθολικήν, φωτίζεις Ἐκκλησίαν νῦν, ὑπὲρ ἧς καὶ ἤθλησας, τὴν ψυχήν σου Παῦλε προθέμενος, καὶ ὡς Ζαχαρίου καὶ Ἀβελ τρανῶς, βοᾷ σου τὸ αἷμα πρὸς Κύριον.

Ὁ Οἶκος

Ὁμολογίας στύλος ὑπάρχεις, καὶ ὁμώνυμος Παύλου τοῦ φωστῆρος τῆς γῆς, ὁμότροπός τε καὶ σύναθλος, τὰ στίγματα τοῦ Ἰησοῦ βαστάζων ἐν τῷ σώματι, Παῦλε ἰερομύστα· καὶ ἐν αὐτοὶς ἐντρυφῶν, καὶ καυχώμενος πάντοτε, ἐνώπιον βασιλέων κακοδόξων ὤφθης ἱστάμενος, καὶ μὴ πτοούμενος, μᾶλλον δὲ δυναμούμενος. Ὅθεν τρανώτερον βοᾷ σου τὸ αἷμα πρὸς Κύριον.

Κάθισμα

Ἦχος πλ. δ’. Τὴν Σοφίαν.

Ὡς τοῦ σκεύους ὑπάρχων τῆς ἐκλογῆς, καὶ ὁμώνυμος Πάτερ καὶ μιμητής, κινδύνους ὑπέμεινας, καὶ διωγμοὺς ὑπὲρ πίστεως, καὶ ὡς αὐτὸς τὴν Ῥώμην, κατέλαβες Ὅσιε, πανταχοῦ κηρύσσων, Τριάδος τὸ ὁμότιμον· ὅθεν καὶ τὸν δρόμον, ἐν Ἀρμενίᾳ τελέσας, ἀξίως ἀπείληφας, ἐκ Κυρίου τὸν στέφανον, καταισχύνας τὸν Ἄρειον· Πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, τῶν πταισμάτων ἄφεσιν δωρήσασθαι, τοῖς ἑορτάζουσι πόθῳ, τὴν ἁγίαν μνήμην σου.

Μεγαλυνάριον

Ἄκτιστον ὁμότιμον τῷ Πατρί, τὸν Λόγον δοξάζων, καὶ τῷ Πνεύματι συμφυῇ, Παῦλε θεηγόρε, ὀμολογίας στόμα, κατῄσχυνας Ἀρείου, τὴν ἀθεότητα.

Αγιογραφίες / Φωτογραφίες

Άγιος Παύλος Α'
Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινούπολης

Το μαρτύριο του Αγίου Παύλου του Ομολογητού, τοιχογραφία εκ της λιτής του Καθολικού της Ιεράς Μονής Διονυσίου Αγίου Όρους (16ος αι.)

Το μαρτύριο του Αγίου Παύλου του Ομολογητού, Μηνολόγιον Βασιλείου Β’, φ. 163

Τοιχογραφία, Πρωτάτον Αγίου Όρους, 14ος αι.

Πηγές

• Ορθόδοξος Συναξαριστής - www.saint.gr
• Κανάλι Youtube - Απολυτίκια
• Μέγας Συναξαριστής - www.synaxarion.gr
• Άρθρο Αρχιμανδρίτη Δημητρίου Καββαδία με τίτλο "Άγιος Παύλος ο Ομολογητής προστάτης των Ιεροψαλτών" - www.pemptousia.gr
• Ιστοσελίδα Ι. Ν Αγίου Προφήτου Ηλιού Πυλαίας Θεσσαλονίκης - www.profitisilias.com.gr